Welkom bij onze online-tentoonstelling over 75 jaar Vrijheid!

Op 23 april aanstaande zou onze tentoonstelling over 75 jaar vrijheid worden geopend op onze locatie in Breukelen. Door de coronamaatregelen zullen wij de tentoonstelling in aangepaste vorm online door laten gaan.
In de tentoonstelling brengen we aan de hand van acht thema's onze archiefstukken samen met objecten en lokale verhalen uit onze vier gemeenten (De Bilt, De Ronde Venen, Stichtse Vecht en Weesp). In onze online-tentoonstelling willen we u hier komende weken een voorproefje van geven. Zo gaan we het hebben over militaire zaken, collaboratie, vervolging, verzet, bestuur, dagelijks leven en bevrijding.

Voor de komende weken wensen wij u veel lees en kijkplezier en hopelijk voelt het voor u alsof u even bij een echte tentoonstelling bent.

De Kultuurkamer in Weesp

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd vrijetijdsbesteding in verenigingsverband aan strenge regels gebonden. In november 1941 werd door de Duitse autoriteiten de Kultuurkamer in het leven geroepen. De instelling had afdelingen voor onder meer de Letteren, theater, beeldende kunst en ook voor muziek. In het voorjaar van 1942 diende iedere muziekvereniging zich aangemeld te hebben bij de Kultuurkamer. Slechts na goedkeuring van organisatie en repertoire was het verenigingen toegestaan openbare uitvoeringen te geven. Nu had men eind 1941 in de Gereformeerde Kerk Weesp het plan opgevat om een jeugdkoor op te richten. Uit principiële geloofsovertuiging meldde men dit koor niet aan bij de Kultuurkamer, die als vertegenwoordiger van de overheid niets met kerkelijke zaken te maken had, zo vond men.

Dat leidde echter tot problemen na de opvoering van een concert in juli 1942 in de prachtige Gereformeerde kerk aan de Hoogstraat.[1] Het concert was zeer succesvol geweest. In de Weesper Courant van 7 juli is te lezen dat de kerk tot de laatste plaats gevuld was geweest. Dit succes had ook een keerzijde, want niet veel later ontving men een brief van de heer Teunisse van de Kultuurkamer, waarin hij het bestuur van het koor erop wees dat men in overtreding was. Het jeugdkoor had immers nooit een registratie bij de Kultuurkamer aangevraagd, en zonder dat was het verboden muziekuitvoeringen te geven, en ook om zelfs maar te repeteren (zie afbeelding 1).

Afbeelding 1. Brief van Teunisse aan het koor. GAW 128, inv.nr. 353.

Hij adviseerde het koor dan ook om alsnog snel een registratienummer aan te vragen, om verdere moeilijkheden te voorkomen. Voorzitter van het koor B. Richters toonde zich niet onder de indruk en beriep zich in zijn antwoord op de louter kerkelijke insteek van de activiteiten van het koor waardoor naar zijn mening aanmelding bij de Kultuurkamer als wereldlijke instelling niet nodig zou zijn. Bovendien was het voornemen het concert te houden kenbaar gemaakt aan de plaatselijke politiecommissaris, die er geen bezwaar tegen had gehad. Teunisse antwoordde daarop dat de politiechef hierover niets te zeggen had en dreigde met disciplinaire maatregelen. Hiervan zou hij zich echter onthouden wanneer het jeugdkoor zich zo spoedig mogelijk aanmeldde bij de Kultuurkamer, en daarvan bewijs overlegde aan hem. Wederom gaf Richters geen krimp, en hoewel hij in zijn antwoord nogmaals excuses aanbood voor het niet toegestane concert, gaf hij wederom te kennen;

“Gezien het zuiver kerkelijk karakter van het Gereformeerd Jeugdkoor te Weesp, verkeren wij in de principiële en praktische onmogelijkheid op welke wijze dan ook ons te stellen onder een wereldlijk overheidsorgaan”.

Hier houdt de correspondentie tussen Kultuurkamer en Gereformeerd Kerkkoor op en blijft onduidelijk hoe de zaak is afgelopen. In de correspondentie van de kerkeraad, wat in ons archief in Weesp ligt, is het ontbrekende puzzelstukje te vinden. Hierin bevinden zich brieven van Richters aan de raad waarin hij uitlegt dat hij na de laatste hierboven aangehaalde brief van Teunisse persoonlijk bij hem op bezoek is geweest, om de zaak toe te lichten.[2] Hij kwam daarbij van een koude kermis thuis. Bij Teunisse was, niet geheel onverwacht voor een overtuigde NSB-er, geen enkel begrip voor de principiële gronden waarop Richters zich beriep voor weigering tot aanmelding bij de Kultuurkamer. Richters werd bij zijn vertrek medegedeeld dat de disciplinaire maatregel de opheffing van het jeugdkoor zou betekenen. Daar was half augustus nog geen aanzet toe gegeven en uit latere archiefstukken blijkt ook dat de soep uiteindelijk niet zo heet gegeten werd. Op advies van de kerkeraad hield het jeugdkoor voorlopig geen uitvoeringen. Pas met Kerstmis werd voor het eerst weer gezongen in openbaar verband. Van opheffing van het koor of verdere actie van de kant van de Kultuurkamer lijkt geen sprake te zijn geweest.  

Afbeelding 2. De Gereformeerde Kerk in Weesp. GAW, fotocollectie.

[1] Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen (RHCVV), Gemeentelijk archief Weesp 128, inv.nr. 353.

[2] RHCVV, GAW 128, inv.nr. 51.