Het verhaal over huize Gaudeamus is tot stand gekomen door onderzoek in het archief van het RHCVV. Het is het tweede verhaal door dhr. J.D. de Wit. Eerder verscheen het verhaal over sanatorium en ziekenhuis ‘Berg en Bosch’ van zijn hand. 

Hoe een villa via een stichting
een middelpunt van muziek werd

Een eeuw geleden werd er een villa gebouwd aan de Gerard Doulaan te Bilthoven. De opdrachtgever was Julius Röntgen, componist/ pianist en oud-directeur van het Amsterdamse conservatorium, die zich na zijn pensioen buiten de stad wilde vestigen. De architecten van het huis waren zijn zoon Frantz en het technisch bouwbureau Van Hoenink en Gartier. Samen kwamen zij met een opmerkelijk ontwerp in de kenmerkende stijl van de Amsterdamse School, opgetrokken in baksteen en hout met een rieten dakbedekking.

De villa heeft verschillende vleugels die variëren in hoogte en vorm. Een opvallend detail is dat de plattegrond de vorm van een concertvleugel heeft, gedomineerd door het hoge en steile zadeldak van de oostelijke vleugel. Deze vleugel heeft een overhangende topvleugel waaronder zich een reeks van harmonica vensters bevindt. Aan de rechterzijde van de oostvleugel bevindt zich een vleugel naar het noorden, met daarin de hoofdingang. Deze vleugel is lager dan de oostvleugel, met een afgerond dakschild boven de ingang en driehoekige vensters in zandsteen.

Prentbriefkaart van villa Gaudeamus uit het fotoarchief van het RHCVV. Geproduceerd door A. Havekotte, 1925.

Haaks op de hoofdvleugel sluit de halfhoge dwarsvleugel aan, waarin de muziekkamer zich bevindt. Deze kamer is 80 cm hoger dan de andere vloeren op de begane grond en heeft gekoppelde vensters. De westelijke achtergevel van noord naar zuid heeft eenzelfde ronding als de muziekkamer en een terugliggende gevel in het middendeel die aansluit op de hoofdvleugel en zuidwest een uitbouw voor de spreekkamer. De zuidgevel op de begane grond heeft gekoppelde vensters en op het dakschild drie driehoekige dakkapellen, elk met overhangend steekkappen boven de vensterreeks op de begane grond. In dit huis kwam het muziekleven tot bloei en dit werd beklonken in een stichting.

Deze stichting kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Röntgen senior zette zijn componeerwerk in Gaudeamus voort en organiseerde huisconcerten, waardoor de villa een ontmoetingsplaats werd voor muziekliefhebbers. Na de oorlog vroeg Röntgen junior aan de toenmalige bewoner Walter Maas of hij in Gaudeamus huisconcerten mocht geven in de traditie van zijn vader.

Walter Maas, die in 1933 uit Duitsland gevlucht en naar was Amsterdam vertrokken, wilde iets voor zijn ‘gastland’ terug doen en stelde zijn huis beschikbaar, waar hij tevens een pension exploiteerde.
Op 7 november 1950 werd de Stichting Gaudeamus opgericht in Bilthoven door Walter Maas, Johanna Hendrika Grondhout en Josephus Wouters. Maas werd de stuwende kracht van deze stichting. De stichting had twee afdelingen: het muziekpodium en het muziekatheneum. Het primaire doel was het bevorderen van contacten en ondersteuning bieden aan toonkunstenaars, in het bijzonder jonge componisten. Daarnaast streefde de stichting naar de verspreiding en het vergroten van kennis en begrip van muziek.

Om deze doelen te bereiken, organiseerde Gaudeamus nationale en internationale bijeenkomsten, evenals concertreeksen en losse concerten. Het muziekatheneum verzorgde lezingen, cursussen, inleidingen bij concerten, gaf publicaties uit en beheerde een bibliotheek en muziekkamer. De financiële middelen van de stichting bestonden uit: subsidies van overheidswege, opbrengsten van muziekuitvoeringen, giften, erfstellingen en legaten.

Het werd een succes. Gaudeamus groeide uit tot een internationale ontmoetingsplaats, een trefpunt van internationale betekenis voor componisten en musici. Thans is Gaudeamus het huis waarin de Maas-Nathan Stichting is gehuisvest, een huis voor kunst en cultuur.

Bronnen:

• Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang 1021 Gemeente de Bilt, 1932-1987, inventarisnummer 3935.
• NL-BklVv 1021, inv. nr. 3936.
• Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang 1020 Gemeente de Bilt, 1988-2000, inventarisnummer 2174.
• Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang 1610 Woonomgeving De Bilt, bouwvergunningen, 1887-1987, inventarisnummer 2557, Gerard Doulaan 21 Bilthoven.
• Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang BB-Fa-De_Bilt: Fotoarchief De Bilt, afbeeldingsnummer Bi00196.