Ook gij, kameraad... behoort bij de Natuurvrienden!

door Wouter van Dijk, collectiebeheerder.
30-06-2021

Een kleine maar leuke aanwinst die wij onlangs uit De Ronde Venen hebben ontvangen is het zomerprogramma van de Natuurvriendengroep Utrecht uit 1936. De 'Natuurvrienden' werden in 1924 opgericht en waren als Nederlandsche Arbeiders ReisVereniging (NARV) sinds 1929 onderdeel van het sociaaldemocratische Instituut voor ArbeidersOntwikkeling (IvAO). De vereniging was onderdeel van de 'rode familie', de sociaaldemocratische zuil in het verzuilde Nederland waarvan de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) de politieke vertegenwoordiger was.

De vorming van mensen uit de arbeidersklasse op het gebied van cultuur, kunst en natuur was een belangrijk streven binnen de arbeidersbeweging. Vandaar dat door heel het land clubs als die van de natuurvrienden actief waren. Het idee was dat naast de dagelijkse werkzaamheden ontspanning een gunstig effect had op mensen. Een gezonde geest in een gezond lichaam. De vrije tijd die de werkers van Nederland stukje bij beetje politiek hadden bedongen zou die broodnodige ontspanning kunnen bieden. Deze nieuw verworven vrije tijd moest echter wel nuttig besteed worden. Want, zo leert het zomerprogramma ons: “Niettegenstaande betere bedoelingen wordt de vrije tijd momenteel veelal gedood; in de komende gemeenschap zullen wij de tijd tot het volle leven hebben te wekken. En wie zou voor deze tot-leven-wekkende functie beter geschikt zijn, dan de  Natuurvriend?”¹

Afbeelding: Voorzijde programmaboekje 1936	Afbeelding: Programmaboekje pagina 14-15.

Het programma bevat activiteiten van april tot september en is door het zakformaat van 15,5 bij 12 centimeter ideaal om op fiets- en wandeltochten mee te nemen. Enkele van de geplande excursies van de groep vonden in de Vechtstreek plaats. Zo werden er conferenties en een gezamenlijk weekend georganiseerd op Over Holland. Deze statige voormalige buitenplaats was een zogenaamd Natuurvriendenhuis van de vereniging en als accommodatie in gebruik voor verschillende doeleinden. In juli en augustus werd er gefietst naar de Loosdrechtse plassen en gekanood op de Vinkeveense plassen.  

Het programmaboekje werd bekostigd met de hulp van vele adverteerders. Veel van deze sponsors waren ook uit de sociaaldemocratische hoek afkomstig, zoals het in verzuild Nederland gebruikelijk was. Zo plaatste de Nederlandse Vereniging tot afschaffing van alcoholhoudende dranken een advertentie met de leus ‘Bij natuurgenot geen alcohol’. In sociaaldemocratische kringen nam de geheelonthoudersbeweging een belangrijke plaats in. Ook leverden de VARA en de coöperatie Voorwaarts als rode familieleden advertenties aan.

Foto: Natuurvriendenhuis 'Over Holland' midden jaren '30.	Foto: Schuitjevaren op de Vinkeveense plassen anno 1930.

Een interessante verwijzing naar de actualiteit van destijds is de advertentie voor het Plan van de Arbeid. Dit landelijke werkgelegenheidsplan had de SDAP naar voorbeeld van de Amerikaanse New Deal van president Roosevelt ontwikkeld en in 1935 gepresenteerd. Doel was het land uit de economische crisis van de jaren dertig te helpen door een actief investerende overheid. De conservatieve Nederlandse regering zag niets in 'het Plan', ondanks ronkende leuzen van de sociaaldemocraten als ‘Gij kunt nu nog kiezen tussen Plan en Ondergang’. De economie bleef problematisch tot de Duitse inval, maar ook de ondergang die de Duitse bezetting met zich meebracht bleek gelukkig niet blijvend. De Natuurvrienden zijn actief gebleven en hopen over enkele jaren hun honderdjarige bestaan te vieren. Ze trekken onder de paraplu van hun huidige naam NIVON nog altijd de natuur in. Bekijk hier hun website. 

Bronnen: RHCVV, toegang 0926, inv. nr. 9, Zomerprogramma van de Natuurvriendengroep Utrecht 1936.

Voetnoten:
1. RHCVV, toegang 0926, inv. nr. 9, Zomerprogramma van de Natuurvriendengroep Utrecht 1936. p. 5.