In het laatste nummer van het Archievenblad (nr. 3 van 2017) was aandacht voor het bijzondere Weesper jeneverrecept uit de 17e eeuw dat in onze depots bewaard wordt. Het Archievenblad is het vakblad van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland en daarin komen regelmatig bijzondere archiefervaringen voor het voetlicht. Deze keer schreef onze collega Wouter van Dijk een bijdrage, over het jeneverrecept uit Weesp. Lees hieronder het artikel.
Als medewerker van het RHC Vecht en Venen ben ik regelmatig in Weesp te vinden. Naast de hoofdlocatie in Breukelen bemant het RHC daar de historische archieven van dit trotse vestingstadje aan de Vecht. Weesp maakte in de negentiende eeuw vanwege haar ligging als vestingstad in de buurt van Amsterdam deel uit van de Stelling van Amsterdam. De nabijheid tot deze stad bracht grotere welvaart in de zeventiende eeuw toen Weesp jenever ging leveren aan de grote buurman.
Het stoken van sterkedrank bracht destijds nogal wat stank met zich mee, vandaar dat in de zeventiende eeuw het Amsterdamse stadsbestuur besloot deze stokerijen uit de binnenstad te weren. Veel van deze bedrijven weken vervolgens uit naar het nabijgelegen Weesp, dat hierdoor een ware jeneverstad werd. In deze periode floreerden brouwerijen en distilleerderijen in Weesp mede vanwege de hoog aangeslagen kwaliteit van het water in de Vecht dat voor de producten werd gebruikt. De Weesper jenever werd door de VOC uitverkoren als het oorlam dat de opvarenden op hun reis naar de Oost voorgeschoteld zouden krijgen. De superieur geachte kwaliteit en houdbaarheid van de Weesper jenever lag aan dit besluit ten grondslag.
Tegenwoordig is er weinig meer te zien van deze succesvolle jeneverperiode van de stad, alhoewel gezegd wordt dat het monumentale stadhuis gebouwd is op de centen uit de jeneverindustrie. Weesp staat als jeneverstad tegenwoordig in de schaduw van bijvoorbeeld Schiedam, dat de dominante positie als jeneverstad in latere jaren overnam van Weesp. Erg bijzonder is dan ook een zeventiende-eeuws receptenboekje dat zich in het oude stadsarchief van Weesp bevindt en tevens het oudst bekende originele jeneverrecept van Nederland is. In dit Onderricht van eenighe grove distilation staat stap voor stap uitgelegd hoe men goede jenever, korenwijn en brandewijn dient te distilleren. Ook variaties voor fijnproevers zijn opgenomen, evenals suggesties voor subtiele smaakveranderingen door bijvoorbeeld het toevoegen van alantswortel of koriander.
Hoe het receptenboekje in het oude stadsarchief van Weesp is terechtgekomen is niet bekend. Het heeft ook lange tijd een redelijk onopvallend bestaan gekend in het depot totdat de Weesper journalist Christian Pfeiffer, het authentieke recept wilde gebruiken om wederom échte Weesper jenever te gaan produceren. Inmiddels zijn de eerste flessen over de toonbank gegaan en dit bijzondere project heeft het zelfs tot de nationale televisie gebracht. In juli 2016 werd ons gevraagd of het archiefstuk voor opnames van het KRO-NCRV programma Binnenstebuiten gefilmd mocht worden op een bijzondere locatie in Weesp, korenmolen de Vriendschap, eenzelfde soort molen als waarop vroeger de mout als grondstof voor de jenever gemalen werd. Bij hoge uitzondering verliet het Onderricht van eenighe grove distilation hierop op een mooie zomermiddag de kelders van het archief om onder mijn begeleiding en toeziend oog de hoofdrol te spelen in deze opnames over Weesps herboren jeneverindustrie.
De gehele operatie verliep met de grootste voorzichtigheid en natuurlijk werden voor deze speciale gelegenheid de witte handschoentjes tevoorschijn gehaald. Het Onderricht werd in de loop van de middag uit alle mogelijke posities gefilmd en ook de nodige close-ups van de tekst werden gemaakt. Ondertussen vertelde Pfeiffer over zijn jeneverdroom en de inspiratie die het receptenboekje hem daarbij had gegeven. Bij de productie bleek na het minutieus volgen van de stapsgewijze handleiding die het boekje bevatte zelfs dat in het productieproces veel meer jenever als eindproduct behaald werd dan wat met moderne technieken mogelijk is! Na een lange maar succesvolle middag vol opnamen, opnamen en opnieuw gemaakte opnamen was het als RHC-medewerker erg leuk om als eindresultaat ‘ons’ receptenboekje terug te zien op televisie. Proost!
Wouter van Dijk
Het jeneverreceptenboekje is hier in te zien.
Meer informatie over het boekje is te lezen in deze blog.
In de nieuwe wisseltentoonstelling 'Uitgelicht, de bijzondere kanten van Weesper monumenten' van Museum Weesp worden enkele bruiklenen van het RHC Vecht en Venen tentoongesteld.
